مبدل کاتالیزوری—که اشتباهاً به آن کاتالیزور گفته میشود—در خودروهای توربوی BMW در نزدیکترین نقطه به خروجی توربو قرار گرفته است. با این تکنیک ساده، سرامیک موجود در داخل مبدل کاتالیزوری که خصلتاً گرما را تا ساعتها در خود نگه میدارد بهعنوان عاملی passive از مجموعهٔ Efficient Dynamics برای گرم نگه داشتن موتور پس از خاموش شدن آن در جهت تسهیل استارت بعد و کاهش آلایندگی و استهلاک از طریق حذفِ استارتِ سرد بهکار گرفته شده است.
خودروهای مدرن BMW مجهز به مبدل کاتالیزوری دو مرحلهایِ یکپارچه (یکتکه، درون یک پکیج) است. درون این نوع مبدلهای کاتالیزوری، ۲ عدد توری لانه زنبوری از جنس سرامیک با فاصلهٔ کمی از یکدیگر قرار دارد. اولی، برای شکاندن اکسیدهای نیتروژن (آلاینده) به اکسیژن و نیتروژن (هوای عادیِ پاک)، و دومی، برای سوزاندن هیدروکربنها و مونواکسید کربن است.
به هر کدام از این مجموعه توری لانه زنبوری، مونولیت (monolith) گویند. در موتور N20 که طبق استاندارد امریکا از نظر آلایندگی در رده ULEV II قرار میگیرد، مونولیت اول 600 cpsi و مونولیت دوم 400 cpsi است؛ اما در موتور N26 که طبق استاندارد امریکا از نظر آلایندگی در رده بالاتر SULEV قرار میگیرد، مونولیت اول 900 cpsi و مونولیت دوم 600 cpsi است. واحد cpsi یا Cell per Square Inch تعداد سلول در اینچ مربع است. هر چه این واحد بزرگتر باشد، اندازه منفذها ریزتر است و آن کاتالیزور به بنزین بیکیفیت و شرایط بدِ رانندگی حساستر است.
در دهانه ورودی مبدل کاتالیزوری (درست پیش از توری اول) سنسور اکسیژن اگزوز موتور توربو قرار دارد و در میانهٔ کاتالیست و در همان فاصلهٔ اندک بین دو توری سرامیکی (درست پس از مونولیت اول و پیش از مونولیت دوم) سنسور اکسیژن کاتالیتیک کانورتر قرار گرفته است. این دو سنسور در سوراخهای تعبیهشده پیچ شدهاند.
آیا میتوان رسوبات (deposits) داخل مبدل کاتالیزوری را شُست؟
اگرچه افزودنیهای تجاری مانند Cataclean با ادعای restore کردن کارایی کاتالیتیک کانورترهای مشکلدار وجود دارد، اینگونه محصولات که در سوخت حل میشوند، توسط BMW (و حتی اشخاص مستقل معتبر) تأیید نشدهاند. راه دیگری که به ذهن میرسد، باز کردن مبدل کاتالیزوری و خیسکردن آن در حلال و شستشوی داخل آن با رسوبزدا است. هرچند محصول شوینده تجاری با کارایی اثباتشده در این زمینه وجود ندارد، اما با توجه به اینکه سطح داخلی توریهای لانه زنبوری سرامیکی، با لایهٔ نازکی از فلزات باارزشی مانند پلاتین (Platinum)، پالادیوم (Palladium)، و رُدیوم (Rhodium) در نقش کاتالیست پوشانیده شده است، چون اسید با این فلزات واکنش میدهد، اگر برای شستشوی رسوبات شویندهای وجود داشته باشد، باید محلول قلیایی (alkali) و با pH بزرگتر از 7.0 باشد.
پدیدهٔ sintering چیست؟
مبدل کاتالیزوری در حالت عادی کارکرد موتور، داخلش داغِ سرخ است. هنگامیکه بنزین خام وارد مبدل کاتالیزوری میشود، آتش میگیرد و حرارت داخل مبدل کاتالیزوری را آنقدر بالا میبرد که داخلش داغِ سفید میشود. کمکم بر اثر تکرار این اتفاق، خانههای لانه زنبوری شروع به ذوب شدن و در نتیجه مسدود شدن میکنند. نهایتاً مسیری که تا پیش از این اتفاق برای عبور دود باز بوده، مانند سنگ یکپارچه کیپ میشود. به این پدیده sintering گویند. معادل فارسی آن، مجموعهای از عبارات پُخت، بستن و سخت شدن است.
مطالعه بیشتر: catalytic converter deactivation, poisoning, sintering